سير تحول بهشتي تا بهشت…/ بسته ويژه به مناسبت شهادت دکتر بهشتي؛ مردي که از آيينه روشن تر بود

خاطراتي از زبان شهيد بهشتي

1. روح حساس

از زمان کودکي; يعني هنگامي که 12 يا 13 ساله بودم، هميشه در برخورد با ناپاکيها و ناروائيهايي که مخالف اسلام بود; حساسيت و جوش و خروشي داشتم که نمي توانستم آرام بگيرم و تحمل کنم; زيرا اسلام مسلمان را حساس مي سازد، حساس در برابر ناروائيها و ناپاکيها .

يادم مي آيد آن وقتها که شايد 15 ساله بودم و آغاز طلبگي من بود با يکي دو نفر از طلاب ديگر درس مي خوانديم، گاهي در خيابانها راه مي افتاديم تا چيزي را که به نظرمان منکر مي آيد جلويش را بگيريم و نهي از منکر کنيم، مثلا گاهي مي ديديم از مغازه اي صداي ترانه هاي زشت و فساد آور مي آيد، آن وقت يک کدام از ما جلو مي رفتيم و نصيحتش مي کرديم; مي گفت برو دنبال کارت، بگذار به کسب و کارمان برسيم! يکي ديگر از دوستان جلو مي رفت و پشتوانه مي شد که البته مؤثر واقع مي گرديد . در اينجا بود که ما مي فهميديم «يد الله مع الجماعة (3) ; دست خداوند با جماعت است .» (4)

2. هنر; نردبان تکامل

آية الله بهشتي در يکي ديگر از خاطراتش چنين بيان مي دارد:

زماني که آية الله بروجردي مرحوم شده بودند، عده اي به مناسبت هفتم يا چهلم آن بزرگوار، عزاداري مي کردند، شعر مي خواندند و سينه مي زدند، ولي وقتي کسي اولين بند از اين شعر را گوش مي کرد، ترانه عشقي که همان روزها از راديو پخش مي شد، در ذهنش تداعي مي کرد . آهنگ، آهنگ همان ترانه بود اما شعر مرثيه بود که با آن مي شد سينه زد اما دل انسان نمي شکست; چون آهنگ آن شاد بود .

بعد از بيان اين خاطره آن شهيد بزرگوار مي فرمايد: «بايد محتواي سرودهاي انقلابي و آهنگي که براي آن ساخته مي شود با هم سنخيت داشته باشد .» سپس فرمودند: «من از صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران انتظار دارم که در اين مورد دقت کند و اين نوع سرودها را حذف نمايد و زمينه را براي سرود سازان خلاق هموار نمايد تا سرودهاي واقعا انقلابي بسازند .

هنر، هنر تعالي بخش و هنري که به انسان کمک کند تا از زباله دان زندگي منحصر در مصرف اوج بگيرد و بالا بيايد و معراج انسانيت را با سرعت بيشتري درنوردد; هنر اسلامي است . اين هنر; هنري است که موجب تشويق و تقدير اسلام است . در مدت زماني که از انقلاب اسلامي مي گذرد، چند نوع سرود انقلابي ساخته شده است; يک نوع سرود و آهنگ انقلابي که از نظر ما خوب و مطلوب است و يک نوع هم سرود انقلابي، ولي با آهنگ عشقي که فقط کلمات شعر عوض شده است . اين نوع آهنگ بدرد نمي خورد و اين همان است که در اسلام حرام شمرده شده است .

چنانچه اگر قرآن را هم با اين آهنگ غنا بخوانيم، حرام مي باشد .

لذا اکنون که مسئله انقلاب فرهنگي در جامعه ما مطرح است، مي بايست جاي والايي به انقلاب هنري داده شود تا معلوم گردد که اسلام، هنر پرور و هنر دوست و هنر خواه است، نه ضد هنر!

اما هنري که انسان ساز است، هنر مبتذل و غربي نيست; زيرا هنر بايد وسيله و نردبان عروج و تکامل انسان باشد نه وسيله سقوط و تباهي! هنري که انسان را انسان تر کند نه اينکه او را به حيوانيت و شهوت راني بکشاند . (8) »

3.قاطعيت در برخورد با دشمن

يکي از خاطراتي که هرگز فراموش نمي کنم، مربوط به سخنراني پرشوري است که در هفده ربيع الاول سال 1343 در مدرسه چهار باغ اصفهان، که نام فعلي آن امام جعفر صادق عليه السلام است، داشتم . جلسه پر شور و با شکوهي بود . در آن سخنراني مردم را به انقلاب دعوت کردم و تحت عنوان اين مطلب که انساني که در اين روز متولد شده (در 17 ربيع الاول) پيام آور بوده است، صحبت را به اينجا کشيدم که اين پيام آور فرموده است: انقلاب را با رساندن پيام خدا و پيام فطرت پذير آغاز کنيد و ادامه دهيد .

اما هر وقت دشمنان خدا و دشمنان انسانيت سر راهتان ايستادند و خواستند نداي حق شما را در گلو خفه کنند، آن وقت آرام ننشينيد، سلاح به دست بگيريد و با آنها بجنگيد! وقتي بحث به اينجا کشيد، چون ماموران امنيتي در آنجا بودند جلسه متشنج شد و يادداشتي به من دادند که شياطين ناراحت هستند و منظورشان هم اين بود که بحث را برگردانم . اما من روا نمي دانستم که بحث را عوض کنم و آن را به پايان رساندم .

بعد از اينکه از جلسه بيرون آمدم، ماموري آمد که مرا دستگير کند، ولي نشد . بنده به منزل رفتم و بعد آنها آمدند و مرا در منزل دستگير کردند و به شهرباني و بعد به ساواک اصفهان بردند . رئيس ساواک گفت: من متدين هستم و به دين اسلام علاقه دارم، حتي شما مي توانيد از علماي اينجا بپرسيد که آرامش اينجا رامن حفظ نموده ام .

بعد گفت: شما مثل اين که ماموريت داشتيد بياييد و اين شهر را به هم بريزيد و مردم را به جنگ مسلحانه دعوت کنيد . من در جلسه بودم اما از آن جايي که بحث به اينجا رسيد، ديگر ديدم که نبايد بمانم و از جلسه خارج شدم و گفتم نوار آن را بياورند تا من گوش کنم .

گفتم پس شما هنوز نوار را گوش نکرده صحبت مي کنيد، چه اشتباهي!؟ فعلا بگذاريد آنهايي که آنجا نگفتم اينجا برايتان بگويم . شروع کردم برايشان صحبت کردن، معاونش آمد و گفته هايم را يادداشت کرد . گفتم شما به اين ملت چه مي گوييد؟ آيا يک ملت مرده مي خواهيد در اين کشور باشد . ما مي گوييم ملت ما بايد يک ملت زنده اي باشد . آن روز براي چندمين بار – چون اولين بار نبود که مرا ساواک احضار مي نمود – تجربه کردم که اگر انسان مؤمن و مبارز، در برخورد با دشمن با قوت و قدرت نفس سخن بگويد چطور مي تواند او را حتي پشت ميز رياستش مرعوب سازد .

اين آقاي سرهنگ پس از اينکه ديد من با قاطعيت و صراحت مي گويم که اين انقلاب براي آن است که از اين مردم انسانهايي بسازد که در برابر هر دشمني از خودشان دفاع کنند، تحت تاثير قرار گرفت و گفت اگر روحانيون با اين شيوه با مسايل برخورد کنند، اين براي ما يک معني ديگري پيدا خواهد کرد و من حس کردم که آن باقي مانده فطرتي که در اعماق روح اين افراد مانده بود، متاثر شد و توانست چيزي را که هرگز انسان انتظار ندارد از رئيس ساواک يک استان بشنود از زبان او بشنويم . (9)

 

براي آمريکا جاي خالي نداريم

شهيد بهشتي در يکي از سخنرانيهايش تحت عنوان «انقلاب اسلامي در مقابل کفر و مستکبرين » که در کانون مالک اشتر، مورخ 28/7/59 ايراد شد، خاطره اي را اين چنين بيان کردند:

بزرگداشت جمعي از شهدا بود، با وجود کارهاي بسيار زياد، تمام کارهايم را رها کردم و در جمع خانواده شهدا در بهشت زهرا، حاضر شدم . مادر يکي از شهدا، زني حدود 60 يا 65 ساله بود، اين مادر چند کلمه براي خانواده ها و تشييع کنندگان صحبت کرد . قبل از اين که صحبت کند من به مزار مرحوم آية الله طالقاني و مزار شهدا رفتم و فاتحه اي خواندم، بعد که آمدم به آن مادر تبريک و تسليت گفتم . او گفت به غير از اين پسرم که شهيد شده، من پنج پسر ديگر و يک داماد دارم که الان در جبهه است; من به امام و امت اسلامي مي گويم که اين پنج پسرم را هم تقديم مي کنم . او مردانه و با ايمان و چنان شجاع و پر شور بود که به همه مادران و پدران که آنجا بودند نيرو مي بخشيد .

در اين هنگام من با خود گفتم به آمريکا بگوييد چشم طمعت را از جمهوري اسلامي ايران بکن! جامعه اي که چنين مادران و فرزنداني پرورده است، براي آمريکا جاي خالي ندارد!

 

بررسي عوامل فاجعه 7 تير

روابط عمومي دانشگاه علوم پزشکي تهران: حدود ساعت 21 و7 دقيقه هفتم تيرماه 1360، دو بمب بسيار قوي، در محل دفتر مرکزي حزب جمهوري اسلامي منفجر شد که بر اثر شدّت انفجار، تمامي سقف ساختمان فروريخت و موجب شهادت شهيد مظلوم آيت‌اللّه‏ دکتر سيد محمد حسيني بهشتي و 72 تن از شخصيت‏هاي سياسي ـ مذهبي گرديد.

 

حزب جمهوري اسلامي

حزب جمهوري اسلامي در تاريخ 29/11/1357 يعني يک هفته پس از پيروزي انقلاب اسلامي، اعلام موجوديت کرد. اعضاء مؤسس اين حزب آقايان آيت الله سيد محمد حسيني بهشتي، آيت الله سيد علي حسيني خامنه اي، ﺣﺠت الاسلام محمد جواد باهنر، آيت الله اکبر هاشمي رفسنجاني و آيت الله سيد عبدالکريم موسوي اردبيلي بودند.

تقابل بين نيروهاي خط امام (ره) و بني صدر پس از انتخاب نخست وزير و کابينه نيز همچنان ادامه يافت و در زمستان 1359 دور تازه اي از منازعات شروع شد. سازمان مجاهدين خلق پس از اين وقايع، در 30 خرداد 1360، اعلام کرد که فعاليت هاي اين سازمان وارد فاز نظامي شده است و اعضاي اين گروه که مسلح به انواع اسلحه هاي سرد و گرم بودند به خيابان ها ريخته و به قتل و جرح مردم و پاسداران کميته و نيروهاي انتظامي و تخريب اموال عمومي پرداختند. ترورهاي کور يکي ديگر از استراتژي هاي سازمان در اين زمان بود. موج اين ترورها به قدري گسترده بود که از مردم عادي در کوچه و خيابان تا مسئولين مملکتي را در بر گرفت. در ششم تير ماه سال 1360 جواد قديري يکي از عوامل سازمان منافقين در مسجد اباذر تهران با بمب گذاري به حضرت آيت الله خامنه اي سوء قصد نمود که البته اين ترور نافرجام ماند. روز بعد يعني هفتم تيرماه، سازمان توسط عامل نفوذي خود محمد رضا کلاهي در حزب جمهوري اسلامي، دفتر مرکزي حزب واقع در سرچشمه تهران را منفجر کردند که به شهادت آيت الله بهشتي و 72 تن از پيروان خط امام منجر شد.

 

هفتاد و دو مهاجر عاشق

در هفتم تيرماه سال 1360، دفتر مرکزي حزب جمهوري اسلامي، در حالي که جمعي از بلندپايه‏ترين و دلسوزترين مسؤولان نظام، همچون آيت‏اللّه‏ بهشتي رئيس ديوان عالي کشور، چهار وزير، دوازده معاون وزير و حدود سي نماينده مجلس در آن جلسه حضور داشتند، با بغض منافقان منفجر شد و 72 يار وفادار انقلاب و امام، با ذکر خدا بر لب و بدن‏هاي پاره پاره، به ديدار حق شتافتند. در پي اين حادثه، مردم انقلابي ايران، در سراسر کشور مجالس عزاداري باشکوهي برگزار کردند و با اين کار، نفرت عميق خود را از دشمنان انقلاب و به ويژه منافقان نشان دادند.

حضرت امام خميني رحمه‏الله درباره اين حادثه جان‏سوز فرمودند: «ملت ايران در اين فاجعه بزرگ، 72 تن بي‏گناه، به عدد شهداي کربلا از دست داد».

 

عامل واقعه هفتم تير چه کسي بود؟

عامل انفجار هفتم تير، فردي به نام محمد‌رضا کلاهي، دانشجوي رشته برق دانشگاه علم و صنعت بود که پس از پيروزي انقلاب به سازمان مجاهدين خلق پيوست و با حفظ اين عضويت، ابتدا پاسدار کميته انقلاب اسلامي خيابان پاستور شد و بعد با هدايت سازمان، به داخل حزب جمهوري اسلامي راه پيدا کرد. او در حزب ارتقاء يافت و مسوول دعوت‌ها براي کنفرانس‌ها و ميزگرد‌ها و جلسات شد. ضمن آنکه مسوول حفاظت حزب نيز گرديد.

او بمب را با کيف دستي خود به داخل جلسه حزب جمهوري اسلامي واقع در نزديکي چهارراه سرچشمه تهران انتقال داد و دقايقي قبل از انفجار، از ساختمان حزب خارج شد. پس از انفجار نيز مدتي در منزل يکي از اعضاي سازمان متبوع خود مخفي شد و نهايتا از طريق مرزهاي غربي کشور به عراق منتقل گرديد. او در عراق با يکي از اعضاي سازمان ازدواج کرد. اما در ۱۳۷۰ در فهرست اعضاي «مسئله‌دار» سازمان قرار گرفت، در ۱۳۷۲ از سازمان جدا شد و در ۱۳۷۳ از عراق رهسپار آلمان گرديد.

 

علل اصلي فاجعه

عامل پشت پرده وقوع فاجعه هفتم تير، استکبار جهاني به سرکردگي امريکا بود. در واقع آنها وقتي نتوانستند از پيروزي انقلاب اسلامي جلوگيري کنند، به توطئه عليه جمهوري اسلامي روي آوردند. البته طرح هاي آنها از جمله حمله نظامي و شکست در صحراي طبس، کودتاي نوژه، حمله نظامي صدام حسين و … با شکست مواجه شد. در داخل کشور با تصويب قانون اساسي جمهوري اسلامي، پايه هاي اصلي نظام مستحکم و مجلس شوراي اسلامي به دست نيروهاي اصيل انقلابي و متدين افتاد. ارتش و سپاه قدرت يافتند و حزب جمهوري اسلامي نيز صحنه سياسي کشور حضور فعالي داشت. در چنين شرايطي که گروهک هاي داخلي مطرود مردم و مسئولين شده و از بعد خارجي نيز نظام اسلامي منسجم و مقتدر شده بود، همه نگاه ها و بغض و کينه ها متوجه حزب جمهوري اسلامي و دبير کل آن آيت الله بهشتي شد. بنابراين اجراي برنامه اي براي حذف ايشان و ديگر اعضاي حزب که اکثراً از مجلسيان و ساير قوا بودند، در دستور کار معاندين نظام اسلامي قرار گرفت. البته انفجار دفتر حزب جمهوري معلول عوامل چندي بود که از ديگر عوامل اين فاجعه مي توان به موارد زير اشاره کرد:

1-برکناري بني صدر از فرماندهي کل قوا و رياست جمهوري

2-حرکت مسلحانه منافقين

3-رخنه و نفوذ منافقين در نهادها، احزاب و ارگان هاي اسلامي و انقلابي

4-کوتاهي در حفاظت از مسئولين و شخصيت هاي نظام

5-تاثير تبليغات سوء و سانسور فکري بر روي اعضاء و هواداران گروهک هاي محارب

6-قاطعيت، صراحت و سازش ناپذيري مسئولين و شخصيت هاي خط امامي

7-پيروزي هاي ايران در جنگ تحميلي

8-موفقيت هاي خط امام در عرصه سياسي کشور

 

پيام امام خميني در مورد هفت تير

امام خميني رحمه‏الله در بخشي از پيام خود درباره هفت تير، درمورد خيانت‏هاي منافقين مي‏فرمايد: «مي‏خواهيد با شهادت رساندن عزيزان ما، اين ملت فداکار را از صحنه بيرون کنيد. شما تا توانستيد به فرزندان اسلام، چون شهيد بهشتي و شهداي عزيز مجلس و کابينه با حربه ناسزا و تهمت‏هاي ناجوان‏مردانه حمله کرديد که آن‏ها را از ملت جدا کنيد و اکنون که آن حربه از کار افتاده و کوس رسوايي همه‏تان بر سرِ بازارها زده شد، در سوراخ‏ها خزيده و دست به جناياتي ابلهانه زده‏ايد که به خيال خام خود، ملت شهيد پرور و فداکار را با اين اعمال وحشيانه بترسانيد و نمي‏دانيد که در واژه شهادت، واژه وحشت نيست».

 

سخنان مقام معظم رهبري در مورد هفت تير

مقام معظم رهبري در مورد حادثه هفتم تير سال 1360 مي‏فرمايد: «يک جمله درباره حادثه هفتم تير عرض کنيم و آن اين است که شايد از همه ابعاد متعددي که اين حادثه داشت، اين بُعد جالب‏تر باشد که اين حادثه، نشان داد که ضربه‏هاي سهمگيني از اين قبيل هم حتّي نمي‏تواند به استحکام بناي جمهوري اسلامي که به ايمان و حضور مردم تکيه کرده است، خللي وارد کند. اين حادثه، حادثه کوچکي نبود. چنين حادثه‏اي در هر نقطه دنيا کافي است براي فرو ريختن يک نظام. اين همه اشخاص مؤثر، مهم، خوش فکرو مبارز به دست جنايت‏کار تروريست‏ها در يک لحظه از بين بروند و نظام آن را تحمل کند و از آن، وسيله‏اي براي استحکام هر چه بيش‏تر خود به وجود بياورد. اين چيز شگفت‏آوري بود. اين برکت حضور و ايمان مردم، به برکت استحکام ساخت دروني نظام اسلامي بود و به فضل پروردگار، هميشه همين‏طور خواهد بود».

 

بهشتي از ديد دشمن

راديو بي‏بي‏سي انگليس، با همه دشمني‏هايي که با شهيد مظلوم دکتر بهشتي داشت، در برنامه شبانگاهي هشتم تيرماه 1360 گفت: «آيت اللّه‏ دکتر سيد محمد حسيني بهشتي، رهبر حزب جمهوري اسلامي، رئيس ديوان‏عالي کشور و عضو شوراي رياست جمهوري، مردي خوش‏لباس، با چهره‏اي گيرا و پُر ابهت بود. بهشتي به عنوان يک نويسنده اسلامي در مسايلي از قبيل مفهوم دولت در اسلام و نيز نقش روحانيت در رابطه اسلام با مکتب‏هاي فکري جديد، مطالب فراواني نوشته است. سال‏هاي اقامت او در آلمان غربي، به عنوان رهبر جامعه مسلمانانِ هامبورگ، به علت علم، لياقت و نظم فکري‏اش به عنوان يک روحاني بود».

 

آثار بهشتي

با اين‏که دکتر شهيدبهشتي در کنار تدريس و سخنراني، به تحقيق نيز مي‏پرداخت، اما تأليفات زيادي از او چاپ نشده است. آثارآن شهيد بزرگوار عبارت‏اند از: 1. خدا از ديدگاه قرآن؛ 2. نماز چيست؛ 3. بانک‏داري در قوانين مالي اسلام؛ 4. روحانيت اسلام در ميان مسلمين؛ 5. مبارز پيروز؛ 6. شناخت دين؛ 7. نقش ايمان در زندگي انسان؛ 8. کدام مسلک؛ 9. شناخت؛ و 10. مالکيت. البته افزون براين آثار، مجموعه‏اي از سخنراني‏ها و مصاحبه‏هاي او، که جملگي مربوط به دوران انقلاب و پس از انقلاب است، در سه جلد با عناوين: او به تنهايي يک امت بود، بهشتي سيدمظلوم امت، و بهشتي اسطوره‏اي بر جاودانه تاريخ در تابستان سال 1361، به وسيله واحد فرهنگي بنياد شهيد تهران چاپ شده است.

 

بهشتي از ديد امام

بهشتي، مظلوم زيست و مظلوم مُرد و خار در چشم دشمنان اسلام بود.

مراتب فضل ايشان و مراتب تفکر ايشان و مراتب تعهد ايشان برمن معلوم بود.

بهشتي، يک ملت بود.

من بيش‏تر از بيست سال ايشان را مي‏شناختم و برخلاف آن چه اين بي‏انصاف‏ها در سراسر کشور تبليغ کردند و مرگ بر بهشتي گفتند، من او را يک فرد متعهد، مجتهد، مدير، علاقه‏مند به ملت، علاقه‏مند به اسلام و به درد بخور براي جامعه خودمان مي‏دانستم.

من بيش‏تر از بيست سال است که آقاي بهشتي را مي‏شناسم و در اين مدت، حتي نديدم يک کلمه از کسي غيبت کند.

 

جملات زيبا از دکتر بهشتي:

*ما در زير بار سختي ها و مشکلات و دشواري ها قد خم نمي کنيم.

ما راست قامتان جاودانه تاريخ خواهيم ماند.

تنها موقعي سرپا نيستيم که يا کشته شويم، و يا زخم بخوريم و به خاک بيفتيم

و الا هيچ قدرتي پشت ما را نمي تواند خم کند.

 

* اسلام زيباست و هنر براي بيان زيبايي.

چرا دشمنان خدا از اين حربه استفاده مي کنند

ولي دوستان خدا براي ارائه مفاهيم اسلامي از زبان هنر استفاده نمي کنند؟

 

* شهادت براي يک آرمان وسيله است

اما براي يک انسان چيزي است شبيه هدف؛ اگر نگويم هدف است.

 

* اگر از گناه مطهري، رجايي هست که بهشتي باشي.

اگر با هنر شهادت آشنايي، مفتح درهاي بهشت ميشوي.

اگر با همت تقوا پيشه کني، صياد دلها ميگردي.

در زندگي دنبال کساني حرکت کنيد که

هر چه به جنبه هاي خصوصي تر زندگي ايشان نزديک شويد تجلي ايمان را بيشتر مي بينيد.

 

* بايد با صراحت عرض کنم که يکي از آفتهاي حيات اجتماعي ما

رواج دعوت زباني و قلمي و کساد دعوت عملي است.

 

*واي بر آن انقلاب و انقلابي که در بامداد پيروزي بخواهد

به محيط آرام و آسايش دهنده ي انقلاب پيروز شده، دل ببندد

و با شهادت و مبارزه و پيکار خداحافظي کند.

 

* آيا نگريسته اي به انساني که… هوس کيش است؟

هواپرست است و با اينکه خيلي عالم است و داراي گنجينه معلومات، اما خدا او را گمراه کرده است؟

خيلي هستند که عالمند اما رهرو رهياب نيستند.

 

پي نوشت ها:

1. برگرفته از کتاب «خاطرات ماندگار از زندگي آية الله دکتر سيد محمد حسين حسيني بهشتي » به کوشش مرتضي نظري .

2. خاطرات ماندگار، مرتضي نظري، ص 19، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1378 .

3. نهج البلاغه، سيد رضي، خطبه 127 .

4. ذسيد محمد حسيني بهشتي، رابطه تشکيلات، امامت، روحانيت، نشر حزب جمهوري اسلامي، قم، ص 6 .

5. توبه/82 .

6. اعراف/32 .

7. سخنراني شهيد بهشتي، اسلام و تفريحات سالم، روزنامه جمهوري اسلامي، 27 خرداد 66، شماره 2333، ص 9 .

8. مقاله برداشتهاي يک بعدي از اسلام، قسمت اول، روزنامه جمهوري اسلامي، شماره 3493 .

9. مجله شاهد، شماره 7، مورخ 1/3/1360 .

10. حج در قرآن، شهيد دکتر محمد حسيني بهشتي، ص 60، ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامي، تهران، بهار 67، چاپ دوم .

11. سخنراني شهيد بهشتي تحت عنوان دستاوردهاي انقاب اسلامي ايران، 13/5/1358، مسجد مهديه تهران، آرشيو نوار معاونت فرهنگي سازمان تبليغات اسلامي .

12. سخنراني شهيد بهشتي تحت عنوان جهاد در نظام ارزش اسلامي، اهواز، آرشيو نوار معاونت فرهنگي سازمان تبليغات اسلامي .

13. سخنراني شهيد بهشتي تحت عنوان: انقلاب اسلامي و خصومت رژيم بعث، فروردين 1359 در قم، آرشيو نوار معاونت فرهنگي سازمان تبليغات اسلامي .

14. سخنراني شهيد مظلوم در اجتماع پرشکوه مردم اصفهان، 19/11/58، قسمت چهارم، به نقل از روزنامه کيهان، شماره 11776 – 28/10/61 .